علیرضا اللهیاری؛ عضو هیأت‌علمی سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران در گفت‌وگو با پایگاه اطلاع‌رسانی بنیاد ملی نخبگان با اشاره به موضوع اشتغال دانش‌آموختگان، گفت: این موضوع یکی از مسائل اساسی همه جوامع امروزی است اما آنچه مهم است نحوه برخورد با این موضوع است.

وی با اشاره به اینکه برنامه‌ریزی‌های کوتاه‌مدت پاسخگوی مشکل اشتغال دانش‌آموختگان نیست، تدوین راهی بلندمدت و متقن را ضروری دانست.

اللهیاری به لزوم آموزش کارآفرینی در دبیرستان اشاره کرد و افزود: مشکل از آموزش‌وپرورش آغاز می‌شود، از همان دوران مدرسه، از همان جایی که تنها ملاک ارزشیابی افراد، امتحان نظری است. در گام بعد نیز دانش‌آموزانی به آموزش‌عالی تحویل داده می‌شوند که تنها با مفاهیم نظری آشنا هستند و با کار و اشتغال بیگانه‌اند.

عضو هیأت‌علمی سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ادامه داد: در این چرخه آموزش‌عالی نیز محلی است که بیشتر از مسائل کاربردی و عملیاتی، دانشجو با موضوعات صرفاً تئوری درگیر می‌شود. درگیری با مسائل نظری تا جایی است که فرد به دلیل تعدد مباحث و امتحانات نظری، عملاً رغبت و توان خود را برای انجام فعالیت عملی و ایده‌پردازی از دست می‌دهد و صرفاً اطلاعات خطی از رشته تحصیلی خود دارد.

االهیاری تصریح کرد: باید به سمت استانداردهای روز دنیا حرکت کنیم. در بسیاری جوامع به طور میانگین از هر چهار فارغ‌التحصیل، یک نفر کارآفرین می‌شود و این نسبت در امریکا 18 نفر از 100 نفر است. اما در کشور ما به دلیل توجه بیش ‌از حد به موضوعات نظری و غفلت از مسائل کاربردی و عملیاتی، غالب دانش‌آموختگان متقاضی اشتغال هستند.

وی به لزوم ایجاد تعامل سازمان‌یافته دانشگاه و صنعت اشاره کرد و اظهار داشت: یکی از راه‌های مناسب برای رفع مشکل اشتغال دانش‌آموختگان، استفاده از پتانسیل و توانایی صنعت است. در کشورهای پیشرفته فرد پس از فارغ‌التحصیلی، دوره‌های دوسه ماهه‌ای را در صنعت می‌گذراند و حتی در برخی موارد افراد بورس می‌شوند تا با مفاهیم، نیازهای و چالش‌های موجود در آن آشنا شوند. به این ترتیب تصویری روشنی از توانایی‌های خود، قابلیت‌های رشته تخصصی و نیازهای صنعت دارد و می‌تواند ارتباط خوبی بین این سه برقرار کند تا در نهایت به متخصصی اثرگذار در جامعه تبدیل شود.

عضو هیأت‌علمی سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران ادامه داد: در کشور ما اما دانشجو علی‌رغم برخورداری از سطح علمی بالا، با واقعیت‌های جامعه آشنایی ندارد. این معضل نه فقط در سطح دانشجویان بلکه در بین اساتید نیز وجود دارد. از سوی دیگر صنعت به دلیل عدم‌تزریق علم روز به بدنه‌اش، از دانشگاه گلایه دارد. تمام این‌ها به دلیل فقدان‌ زبان‌مشترک است. صنعت وارداتی و مونتاژی نمی‌تواند به دانش‌آموخته آموزش عملیاتی دهد و دانشگاه نیز بدون دانستن مسائل، نمی‌تواند به صنعت کمک کند.

اللهیاری ایجاد زیرساخت صنعتی در دانشگاه و زیرساخت علمی در صنعت را راهی مناسب برای برقراری تعامل دوسویه دانست و خاطرنشان کرد: اگر زیرساخت‌های لازم وجود داشته باشد و صنعت در زمینه تخصصی خود، بومی شود، بدون‌شک رسیدن به نقطه مطلوب در دسترس خواهد بود. به عنوان نمونه موفقیت امروز در صنایع موشکی چگونه حاصل شده است؟ بررسی همین تجربه موفق، نتایج بسیار خوبی را حاصل می‌کند که با استفاده از آن می‌توان موفقیت صنعت موشکی را به دیگر صنایع تعمیم داد. امروزه کشور در صنایع موشکی هم توان بالای عملیاتی دارد، هم یکی از قطب‌های علمی جهان محسوب می‌شود و هم دانشجویان مرتبط با این صنعت در موقعیت اشتغالی خوبی هستند. در واقع تمام آنچه گفته شد از اشتغال دانش‌آموختگان تا مقاله‎های غیرکاربردی‌بدون تحقیقات و عدم‌حل مشکلات صنعت، حلقه‌هایی به هم پیوسته هستند.

وی دانشجوی دکتری را یکی از سرمایه‌های ارزشمند کشور برشمرد و تأکید کرد: اعضای هیأت‌علمی  باید موضوع رساله دانشجویان دکتری را بر اساس نیازهای موجود تعریف کنند. از سویی صنعت نیز باید همکاری و تعامل مناسب را با دانشگاه داشته باشد. در این روند دانشجو علاوه بر علم، فن هم یاد می‌گیرد. طبیعی است که دانش‌آموختۀ باسواد و فنی نه تنها طعم بیکاری را نمی‌چشد بلکه حق انتخاب هم پیدا می‌کند.

عضو هیأت‌علمی سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران با بیان اینکه در ایران دوره دکتری مبنای «کاربرد بومی» ندارد، تصریح کرد: بسیاری پژوهش‌ها و تحقیقات از سطح کیفی پایینی برخوردار هستند و تنها جنبه نظری و تزئینی دارند. از سویی در بهترین حالت استاد در مرز دانش گام برمی‌دارد و در نهایت خود را با علم‌روز دنیا همسو می‌کند که حاصل آن انتشار مقاله در بهترین مجلات دنیا است. دانشجو نیز به تبع استاد، همین مسیر را طی می‌کند. حاصل این حرکت انتشار مقاله با ضریب تاثیر بالا، ارتقای استاد و فارغ‌التحصیلی دانشجو است. در این مسیر، دانسته‌های جامعه علمی ما و توان محققان و دانشجویان آن دودستی تقدیم جوامعی می‌شود که صنعت‌شان دوشادوش دانشگاه پیشرفت کرده است. به عبارت دیگر جامعه علمی ایران، در زمین دیگران و برای آنان بازی می‌کند. در چنین گردونه‌ای، هیچ منفعتی به جامعه‌بومی نمی‌رسد چون تحقیق و پژوهش بر اساس نیاز بومی تعریف نشده است.

اللهیاری ادامه داد: کره‌جنوبی در تعداد تولید علم رتبه ششم و در کسب‌وکار رتبه سیزدهم جهان را دارد. این نشان می‌دهد مسیر منطقی در این کشور طی شده است و بخوبی توانسته‌اند علم خود را به اشتغال و ثروت تبدیل کنند اما ایران رتبه 18 تولید علم را دارد در حالی‌که در کسب‌وکار در جایگاه 147ام ایستاده است. این فاصله فاحش بیانگر نگرش صرفاً نظری دانشگاهیان به حوزه علم و اهمیت رشد آماری در نگاه مسئولان است.

عضو هیأت‌علمی سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران، نیازسنجی را گام نخست تحقیق و پژوهش قلمداد کرد و بیان داشت: یکی از مشکلات موجود در حوزه تحقیقات دانشگاهی، عدم‌نیازسنجی است. نیازسنجی گام اول هر تحقیق و پژوهشی است و نه اقدام نهایی. دانشگاهی باید در ابتدا نیاز را بداند و بعد بر اساس آن فعالیت خود را آغاز کند نه اینکه اول تحقیق کند و بعد از حصول نتیجه به دنبال جامعه هدف باشد. این روند، وارونه طی کردن چرخه است.
وی در پایان گفت: اقدامات فرهنگی در حوزه کارآفرینی و اشتغال باید در اولویت قرار بگیرد. به افراد آموزش‌هایی داده ‌شود برای زندگیِ بهتر و  نه اینکه تنها در طول زندگی آموزش‌هایی ببینند که در تاثیری در زندگی و جامعه آنها ندارد.

منبع: بنیاد ملی نخبگان

بازنشر: سایت علمی نخبگان جوان